Hiệu lực đối kháng với người thứ ba trong giao dịch bảo đảm
Hiệu lực đối kháng với người thứ ba là gì?
Thuật ngữ “hiệu lực đối kháng với người thứ ba” chỉ mới xuất hiện trong Bộ luật dân sự năm 2015 tuy bản chất nội dung của chế định này đã được ghi nhận trong các Bộ luật dân sự trước đó.
Hiệu lực đối kháng với người thứ ba trong giao dịch bảo đảm được hiểu là: khi một giao dịch bảo đảm được giao kết hợp pháp (có thể là thế chấp, cầm cố,…) thì quyền và nghĩa vụ không chỉ được xác lập giữa các chủ thể trực tiếp tham gia giao dịch bảo đảm (bên bảo đảm và bên nhận bảo đảm) mà trong những trường hợp luật định còn phát sinh hiệu lực đối với người thứ ba không phải là chủ thể trong giao dịch bảo đảm đó.
Khi biện pháp bảo đảm phát sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba thì bên nhận bảo đảm được phát sinh hai quyền rất quan trọng, đó là quyền truy đòi tài sản bảo đảm và được quyền thanh toán theo quy định pháp luật. Điều này có ý nghĩa quan trọng đối với bên nhận bảo đảm, bởi khi một cá nhân, tổ chức phải thực hiện nhiều nghĩa vụ thì nghĩa vụ nào được bảo đảm sẽ được ưu tiên thanh toán trước.
Vận dụng hiệu lực đối kháng với người thứ ba trong giao dịch bảo đảm
Căn cứ Khoản 2 Điều 297 Bộ luật dân sự năm 2015 và Điều 23 Nghị định số 21/2021/NĐ-CP thì thời điểm để biện pháp bảo đảm phát sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba là từ khi đăng ký biện pháp bảo đảm (đối với trường hợp biện pháp bảo đảm phải đăng ký theo quy định pháp luật hoặc được đăng ký theo thỏa thuận hoặc được đăng ký theo yêu cầu của bên nhận bảo đảm) hoặc bên nhận bảo đảm nắm giữ hoặc chiếm giữ tài sản bảo đảm.
Ví dụ:
(1) A thế chấp căn nhà cho B để bảo đảm cho khoản vay của A, pháp luật quy định việc thế chấp này bắt buộc phải đăng ký tại cơ quan có thẩm quyền, do đó giao dịch thế chấp tài sản này chỉ phát sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba kể từ thời điểm đăng ký.
(2) C cầm cố chiếc điện thoại di động cho D để bảo đảm cho khoản vay của C, đây không thuộc trường hợp phải đăng ký giao dịch bảo đảm, do đó thời điểm phát sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba kể từ thời điểm D nắm giữ chiếc điện thoại di động.
Việc nắm giữ hoặc chiếm giữ tài sản bảo đảm có thể hiểu là bên nhận bảo đảm trực tiếp quản lý, kiểm soát, chi phối tài sản bảo đảm hoặc là người khác quản lý tài sản bảo đảm theo thỏa thuận hoặc theo quy định của pháp luật nhưng bên nhận bảo đảm vẫn kiểm soát, chi phối được tài sản này.
Quyền lợi của bên nhận bảo đảm khi phát sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba
Khi phát sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba thì đồng nghĩa với việc pháp luật trao quyền ưu tiên cho người này và làm hạn chế quyền của người khác. Cụ thể:
Quyền truy đòi tài sản bảo đảm
Quyền này được áp dụng khi mà bên nhận bảo đảm không trực tiếp nắm giữ hoặc chiếm giữ tài sản bảo đảm mà tài sản bảo đảm vẫn đang thuộc sự quản lý của bên bảo đảm hoặc của người thứ ba.
Tuy nhiên, trong một số trường hợp bên nhận bảo đảm không có quyền truy đòi tài sản:
+ Tài sản bảo đảm đã được bán, được chuyển nhượng hoặc đã được chuyển giao khác về quyền sở hữu do có sự đồng ý của bên nhận bảo đảm và không được tiếp tục dùng để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ đã thỏa thuận.
+ Tài sản là hàng hóa được luân chuyển trong quá trình sản xuất, kinh doanh mà đã bị thế chấp được bán, được thay thế hoặc được trao đổi.
+ Tài sản bảo đảm không còn hoặc bị thay thế…
Quyền được ưu tiên thanh toán
Quyền này được thể hiện qua việc khi có nhiều nghĩa vụ phải thực hiện và vừa có nghĩa vụ được bảo đảm vừa có nghĩa vụ không được bảo đảm thì đương nhiên bên có nghĩa vụ được bảo đảm được ưu tiên thanh toán trong phạm vi bảo đảm.
Trường hợp một tài sản được dùng để bảo đảm thực hiện nhiều nghĩa vụ thì thứ tự ưu tiên thanh toán giữa các bên cùng nhận bảo đảm như sau (Điều 308 Bộ luật dân sự năm 2015):
+ Trường hợp các biện pháp bảo đảm đều phát sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba thì thứ tự thanh toán được xác định theo thứ tự xác lập hiệu lực đối kháng;
+ Trường hợp có biện pháp bảo đảm phát sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba và có biện pháp bảo đảm không phát sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba thì nghĩa vụ có biện pháp bảo đảm có hiệu lực đối kháng với người thứ ba được thanh toán trước;
+ Trường hợp các biện pháp bảo đảm đều không phát sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba thì thứ tự thanh toán được xác định theo thứ tự xác lập biện pháp bảo đảm.
Lưu ý: Thứ tự ưu tiên thanh toán nêu trên có thể thay đổi nếu các bên cùng nhận bảo đảm có thỏa thuận thay đổi thứ tự ưu tiên thanh toán cho nhau. Bên thế quyền ưu tiên thanh toán chỉ được ưu tiên thanh toán trong phạm vi bảo đảm của bên mà mình thế quyền.
Trên đây là chia sẻ của Helloluatsu về Hiệu lực đối kháng với người thứ ba trong giao dịch bảo đảm. Nếu còn những vướng mắc hay cần tư vấn chi tiết xin liên hệ Hotline: 0935 13 13 13 hoặc dịch vụ luật sư để được tư vấn MIỄN PHÍ.
>> Bảo vệ bên thứ ba ngay tình khi giao dịch dân sự bị tuyên vô hiệu
>> Lãi quá hạn – Người cho vay cần biết để đảm bảo quyền lợi